Avrupa'nın en büyük doğal yaşam parkı Ormanya'da Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından kurulan Kuş Halkalama İstasyonu, göçmen kuşların daha önce bilinmeyen özelliklerini gün yüzüne çıkarmaya devam ediyor. 2023 yılında başlatılan titiz çalışmalar sayesinde, kuşların üreme ve göç süreçleri detaylı bir şekilde inceleniyor ve bölge ekosistemi için hayati önem taşıyan veriler elde ediliyor.
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Ormancılık Meslek ve Yüksek Okulu Öğretim Görevlisi Dr. Ergün Bacak, kuş halkalama çalışmalarının kuş türlerini birbirinden ayırt etmek için yapılan bir kimliklendirme çalışması olduğunu belirtti. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi'nin destekleriyle iki yıldır sürdürülen bu çalışmalar sonucunda oldukça ilginç verilere ulaşıldığını aktaran Dr. Bacak, "Bunlardan birisi de biraz önce salladığımız bülbüllerdi. Düzenli olarak her yıl Afrika’ya giden ve Afrika’dan geri gelen bülbülleri çalıştık. Bunların düzenli olarak Ormanya’ya geldiğini ve burada ürediğini fark ettik" dedi.
Halkalama çalışmaları sayesinde kuşların göç rotaları ve yaşam süreleri gibi önemli bilgilerin öğrenildiğini vurgulayan Dr. Bacak, dünyanın en yaşlı kuşu olan 72 yaşındaki albatros Wisdom'ın da bir halkalama çalışmasıyla tespit edildiğini hatırlattı. Düzenli ve uzun süreli halkalama çalışmalarının çok daha doğru bilgiler sunduğunu ifade eden Dr. Bacak, bu çalışmalarla koruma alanlarının ve göç davranışlarının belirlendiğini söyledi. Örneğin, bülbüllerin ömürleri boyunca dünyanın çevresini 3-4 kez döndüğü, bazı kıyı çamur çulluklarının yılda 11 bin kilometre, Kutup Sumrularının ise yılda 40 bin kilometre göç ettiği halkalama sayesinde biliniyor.
Türkiye'de halkalama sisteminin son 30-40 yıldır yapıldığını belirten Dr. Bacak, Kocaeli'de Türkiye'de bir ilk olarak 12 ay boyunca her ay minimum 5 gün halkalama çalışması yaptıklarını söyledi. Diğer çalışmaların genellikle ilkbahar ve sonbahar göç dönemlerinde yapıldığını ifade eden Dr. Bacak, kendilerinin hem yerli hem de göçmen türleri bir arada inceleyerek daha kapsamlı veriler elde ettiklerini vurguladı. Bu sayede kuşların yıl içindeki yağlanma, kaslanma, kilo alma-zayıflama ve yavru yetiştirme süreçleri de detaylı olarak incelenebiliyor.
Halkalanan kuşların ağırlıklarının 4,5 gramdan 700-800 grama kadar değişebildiğini ve metabolizmalarının çok hızlı olduğunu belirten Dr. Bacak, bu kuşların çoğunun aktif kanat çırparak göç ettiğini söyledi. Afrika'dan gelen bu kuşların Akdeniz'i bir gecede, Karadeniz'i ise kanat çırparak geçtiğini, bu nedenle göç öncesinde vücut ağırlıklarının iki katına çıktığını aktardı.
Bülbüllere takip cihazı takılamadığı için kesin göç rotalarının bilinmediğini ancak burada yaşayan alt türün her yıl yaklaşık 3 bin 500 ile 4 bin kilometre güneye, Sahra Altı Afrika'ya indiğinin tahmin edildiğini belirten Dr. Bacak, bülbüllerin yılda gidiş-dönüş toplam 7 bin 500 kilometre yol kat ettiğini ifade etti. Halkalanan en küçük bülbülün 3 yaşında olduğunu düşündüğümüzde, sadece göç için 22 bin 500 kilometre yol kat etmiş oluyor ki bu mesafe dünyanın çevresinin yarısından fazla.
Nisan 2023'ten bu yana yaklaşık 80 türde 4 bine yakın kuşun halkalandığını belirten Dr. Bacak, bu çalışmaların uzun yıllar devam etmesi temennisinde bulundu.