GÜMÜŞHANE (İHA) – Gümüşhane’nin Kelkit ilçesindeki Satala Antik Kenti’nde yürütülen kazı çalışmalarında, Mısır Tanrıçası İsis’e ait olduğu belirlenen büst ortaya çıkarıldı. İsis büstü 1872’de British Museum’a kaçırılan Afrodit büstünün ardından Satala’da gün yüzüne çıkarılan ilk yasal büst olma özelliğini taşıyor.
İlçeye bağlı Sadak Köyü sınırlarında yer alan ve Anadolu’da kazı çalışması yapılabilen tek leyjon kenti olan Satala Antik Kentinde kazı çalışmaları devam ediyor.
Hem kastrum hem de nekropol alanında çalışmalarını sürdüren kazı ekibi bu yıl mezarlık alanında bilimsel açıdan büyük önem taşıyan bir buluntuya ulaştı. Yaklaşık 20 santimetre boyundaki İsis büstü, bir lejyon mezarlığında açığa çıkarıldı. İsis büstünün restorasyonun tamamlanmasının ardından Gümüşhane Müzesi’nde sergileneceği öğrenildi.
Normalde Yunan-Roma tanrılarına tapındıkları bilinen lejyon askerlerinin doğulu bir tanrıçaya tapınmalarına dair somut kanıtlardan birisi olması nedeniyle buluntu, arkeoloji dünyasında da ses getirdi. Satala Antik Kenti, 1872’de kaçak kazılarla çıkarılıp İngiltere’ye götürülen Afrodit büstüyle tanınıyordu. 2025 yılında ortaya çıkarılan İsis büstü ise 150 yıl sonra Satala’da yasal yollarla bulunan ilk büst oldu.
Kazı başkanı Karadeniz Teknik Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Elif Yavuz Çakmur bu buluntunun hem lejyonerlerin inanç sisteminin çeşitliliğini göstermesi hem de Satala kazılarının gelecek yıllarda yeni keşiflere kapı aralayacağını göstermesi açısından büyük önem taşıdığını ifade etti. "Bu keşif uluslararası arkeoloji çevrelerinde ses getirdi"
Bölgeden çıkarılan İsis büstünün hem bilimsel hem de kamuoyu tarafından oldukça dikkat çekici olduğunu belirten kazı başkanı Dr. Öğr. Üyesi Elif Yavuz Çakmur, "Satala Antik Kenti’nde 2025 yılında hem kastrum alanında hem de nekropol alanında kazı çalışmaları yürütülüyor. Bu yılki nekropol, yani mezarlık alanındaki kazı çalışmalarında ekibi sürpriz bir buluntu karşıladı. Hem bilimsel hem de kamuoyu açısından oldukça dikkat çekici olan bu buluntu, Mısır Tanrıçası İsis’e ait bir büst oldu. Mısır panteonunun ana tanrıçalarından biri olan İsis’in büstü, bir lejyon mezarlığında açığa çıkarıldı. Normal şartlarda lejyon askerlerinin Yunan-Roma tanrılarına tapındıkları biliniyor ancak doğulu bir tanrıya tapınmaları Satala’da ilk kez gözlemlendi. Bu durum, Roma İmparatorluğu’nun genişleme döneminde lejyon askerlerinin artık sadece Romalı kökenlilerden değil, farklı bölgelerden paralı askerlerden de oluşmasıyla ilişkilendiriliyor. Kazı ekibi, 2025 yılı Ağustos ayında buluntuyu ortaya çıkardığında ilk olarak hangi tanrıya ait olabileceğini araştırdı. Bölgede Mitra tapınımına dair objeler bulunduğu için ilk olarak Mitra ihtimali üzerinde duruldu. Ancak ikonografik incelemeler sonucunda eserin Mısır tanrıçası İsis’e ait olduğu belirlendi. Bu keşif, yalnızca yerel düzeyde değil, uluslararası arkeoloji çevrelerinde de ses getirdi" dedi. "150 yıl sonra yasal kazıyla çıkarılan ilk büst"
Mısır Tanrıçası İsis’in büstünün 150 yıl aradan sonra bölgede yasal kazıyla çıkarılan ilk büst olma özelliği taşıdığını ifade eden Dr. Öğr. Üyesi Elif Yavuz Çakmur, "Antik kaynaklarda lejyonerlerin doğulu tanrılara da tapındıklarına dair bilgiler bulunmakla birlikte, Satala’da bunun elle tutulur ilk kanıtı elde edilmiş oldu. İsis büstü, bu yönüyle bilimsel açıdan büyük önem taşıyor. Ayrıca tarihî olarak da ayrı bir anlam barındırıyor zira Satala, 1870’li yıllarda kaçak kazılarla çıkarılan ve bugün British Museum’da sergilenen Afrodit büstüyle tanınıyor. Bu yeni buluntu, 1872’den sonra yasal yollarla gün yüzüne çıkarılan ilk büst olma özelliğini taşıyor. Yüzyıllar sonra yeniden yasal kazılarla bir büstün bulunması, Satala’nın önemini bir kez daha ortaya koydu. Artık Satala’dan çıkan eserler Gümüşhane Kent Müzesi’nde sergileniyor. Restorasyon süreci devam eden İsis büstü de tamamlandığında aynı müzede sergilenmeye hazır hale gelecek. Ayrıca kazı ekibi, bu buluntuya ilişkin bilimsel yayın hazırlıklarıyla eseri dünya çapında duyurmayı hedefliyor" diye konuştu. "İsis büstü Satala’nın binlerce yıllık tarihine ışık tutuyor"
Restorasyon çalışmalarının sürdüğünü de ifade eden Dr. Öğr. Üyesi Çakmur, "Yaklaşık 20 santimetre yüksekliğinde olan büst, kaidesiyle birlikte çiçek kaliksinden yukarıya doğru yükselen bir forma sahip. İsis’in simgesi olan taht biçimli tacın bir kısmı kayıp olsa da restorasyon sürecinde tamamlanacak. Ayrıca İsis’in simgesi sayılan ‘İsis düğümü’ detayı da büst üzerinde açıkça görülebiliyor. Restorasyon çalışmalarının tamamlanmasının ardından tüm ayrıntılar bilimsel olarak değerlendirilecek. İsis büstü, Satala’nın binlerce yıllık tarihine ışık tutarken, lejyonerlerin inanç sistemlerindeki çeşitliliği ve doğulu tanrılara olan ilgilerini göstermesi açısından da son derece önemli bir buluntu olarak değerlendiriliyor. 1872’deki Afrodit büstünden yaklaşık 150 yıl sonra Satala’da yasal yollarla çıkarılan ikinci büst olması, kazıların gelecekte de yeni keşiflere kapı aralayacağının bir göstergesi olarak görülüyor" ifadelerini kullandı.
HABER KAYNAĞI : İHA