Tonyukuk tamgası ve Moğol ulzii işareti aynı yapıda ortaya çıktı

DENİZLİ (İHA) – Ayaz bin Abdullah el Şahabi tarafından 1230’da inşa edilen Çardak Kervansarayı, üzerinde taşıdığı Moğol Ulzii motifi ve Tonyukuk tamgasıyla dikkatleri yeniden üzerine çekti. Denizli’nin Çardak İlçesi sınırları içinde bulunan ve 13. yüzyılda Selçuklu mimarisinin önemli örneklerinden biri olarak kabul edilen Çardak Kervansarayı, üzerinde yer alan sıra dışı tamgalarla yeniden gündemde. 1230 yılında Ayaz bin Abdullah el Şahabi tarafından yaptırılan tarihi hanın duvarlarında hem Moğol Ulzii tamgası hem de Tonyukuk Yazıtında görülen Türk tamgasının tespit edilmesi, araştırmacıların dikkatini çekti. Araştırmacı-yazar Ümit Şıracı, iki tarihi sembolün aynı yapıda bulunmasının, Türk ve Moğol kültürlerinin Selçuklu coğrafyasındaki etkileşimine dair benzersiz bir bulgu olduğuna dikkat çekti. Şıracı, "Kervansarayın giriş cephesinde yer alan en dikkat çekici işaretlerden biri, Moğol kültüründe ‘Ölzii’ adıyla bilinen Ulzii tamgası. Moğolcada ‘uğur, talih, bereket, kut’ anlamına gelen bu işaret; Moğol, Buryat, Tuva ve Altay topluluklarında sıkça görülüyor. Tamganın bir Selçuklu kervansarayında yer almasının, ticaret yollarındaki kültürel etkileşimlerin somut bir göstergesi olduğunu hatırlatan Şıracı, ‘Sonsuzluk düğümünü andıran bu kadim motifin anlamları arasında, zarardan korunma, kötülükten uzak kalma, hayatın kesintisiz devamı, uyum ve dengeli ilişki, şans ve bereket gibi temalar bulunuyor. Kervansarayda bulunan bir diğer sembol ise Orhun Yazıtları’nın bilge veziri Tonyukuk’un boyuna ait olduğu düşünülen tamga. Aynı işaret, bugün Moğolistan’daki Bilge Tonyukuk Anıtı üzerinde de görülüyor. Bu işaret, Türk tarihinin en önemli devlet adamlarından biri olan Bilge Tonyukuk’un kültürel mirasının Anadolu’ya kadar ulaştığını gösteriyor. Bu keşif, Türk tamgaları ile Moğol sembollerinin Selçuklu döneminde aynı mimari mekânda yer almasının ilk örneklerinden biri olabilir." Dedi. Çardak Kervansarayı üzerindeki tamgaların, Türk-Moğol ilişkilerinin Selçuklu dönemindeki yansımalarını ortaya koyması bakımından büyük önem taşıdığı ifade ediliyor. Yapının üzerindeki kabartmalar ve sembollerle ilgili yeni bir inceleme çalışması başlatılması bekleniyor. Uzmanlara göre, bu işaretlerin birlikte bulunması yalnızca kültürel etkileşimin değil, aynı dönemde ticaret yollarının güvenliği ve bereketi için yapılan ritüellerin de izlerini taşıyor olabilir" dedi.