2025 Nobel Kimya Ödülü’nü gaz ve diğer kimyasal molekülleri yakalayıp depolayabilen gözenekli "metal-organik çerçeveler geliştirilmesi" alanındaki çalışmaları nedeniyle Susumu Kitawaga, Richard Robson ve Omar Yaghi kazandı.
Nobel Kimya Ödülü’nün bu yılki sahipleri, İsveç’in başkenti Stockholm’de İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nde gerçekleştirilen bir basın toplantısıyla duyuruldu. Basın toplantısında konuşan İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi Genel Sekreteri Hans Ellegren, "İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, bugün 2025 Nobel Ödülü’nü metal-organik çerçeveler geliştirilmesi konusundaki çalışmaları nedeniyle Japonya, Kyoto Üniversitesi’nden Susumu Kitawaga, Avustralya, Melbourne Üniversitesi’nden Richard Robson ve ABD, Kaliforniya Berkeley Üniversitesi’nden Omar Yaghi’ye verilmesine karar vermiştir" dedi.
Nobel Kimya Ödülü Komitesi Başkanı Heiner Linke, basın toplantısında ödüle layık görülen keşfe ilişkin olarak yaptığı açıklamada, "Kimyanın araçlarının, eşi benzeri görülmemiş özelliklere sahip, tamamen yeni malzemeler oluşturmak için kullanılabildiğini hayal edin. Örneğin gaz moleküllerinin kendilerini evlerinde hissedebileceği küçücük boşluklarla dolu katı malzemeler yapabileceğinizi düşünün. Bu malzemelerin kimyasal özellikleri de farklı moleküllerin özel ihtiyaç ve isteklerine göre ayarlanabiliyor olsun. Böylece havadan ya da sanayi egzoz borularından karbondioksiti ayırabilen malzemeler üretmek mümkün hale gelebilirdi. Veya atık sudan zehirli molekülleri ayırmakta kullanılabilecek malzemeler. Ya da kuru havadan su buharını ayırarak çöl ortamında içilebilir su üretebilecek malzemeler. Ayrıca, iç yüzeylerinde katalitik özelliklere sahip malzemeler tasarlanarak zehirli gazları emip zararsız maddelere dönüştürmek de mümkün olabilirdi. İşte bu yılın Nobel Ödülü sahipleri, tam da bunu başardılar" ifadelerini kullandı. "İnsanlığın yararına en iyi şekilde kullanılabilecek sonsuz ihtimallerin kapısını açmaktadır"
Bu yılın Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülen bilim insanlarının içi geniş boşluklarla dolu malzemeler oluşturmanın yollarını bulduklarını vurgulayan Linke, "Gaz molekülleri, adeta bir otelin odaları gibi düşünülebilecek bu boşluklara girip, aynı malzemeden tekrar çıkabiliyor. Bu türden malzemelerin küçük bir miktarı, Harry Potter’daki Hermione’nin el çantası gibi düşünülebilir ve çok küçük bir hacimde muazzam miktarda gaz depolayabilir. Bu metal-organik çerçeve türü malzemeler, neredeyse sınırsız çeşitlilikte üretilebilmekte, bu da insanlığın yararına en iyi şekilde kullanılabilecek sonsuz ihtimallerin kapısını açmaktadır" diye konuştu. "Ödül sahipleri, yeni bir moleküler mimari türü geliştirdiler"
2025 Nobel Kimya Ödülü’ne ilişkin olarak yayımlanan yazılı açıklamada ise, "Bu yılın ödül sahipleri, gaz ve diğer kimyasal maddelerin içinden akabileceği geniş boşluklara sahip moleküler yapılar oluşturmuşlardır" denildi.
Açıklamada, "Ödül sahipleri, yeni bir moleküler mimari türü geliştirdiler. Bu yapılarda metal iyonları, uzun organik (karbon bazlı) moleküller tarafından birbirine bağlanan köşe taşları olarak işlev görmektedir. Bu metal iyonları ve moleküller, birlikte düzen alarak büyük boşluklar içeren kristaller oluşturur. Bu gözenekli malzemelere metal-organik iskeletler (MOF) adı verilmektedir. MOF’ler dahilinde kullanılan yapı taşları değiştirilerek, kimyagerler belirli maddeleri yakalayıp depolayacak malzemeler tasarlayabilmektedir. Ayrıca MOF’ler, kimyasal tepkimeleri hızlandırabilir ve elektrik iletimi sağlayabilir" denildi. Açıklamada, Susumu Kitagawa’nın 1951, Kyoto (Japonya), Richard Robson’ın 1937, Glusburn (İngiltere) ve Omar M. Yaghi’nin ise 1965, Amman (Ürdün) doğumlu olduğu kaydedildi. Ödüle geçtiğimiz yıl da 3 isim layık görülmüştü
Nobel Kimya Ödülü’nü geçtiğimiz yıl protein tasarımı ve proteinlerin karmaşık yapılarının çözülmesi üzerinde çalışan bilim insanları David Baker, Demis Hassabis ve John Jumper kazanmıştı. Nobel Ödülleri, İsveçli kaşif Alfred Nobel’in "servetinin önceki yıl insanlığa en büyük faydayı sağlayanlara ödüller vermek için kullanılmasını" talep ettiği vasiyeti üzerine oluşturulmuştu. Nobel Ödülü kazanan tanınmış isimler arasında Albert Einstein, Niels Bohr ve Marie Curie gibi bilim insanları, Ernest Hemingway ve Albert Camus gibi yazarlar ile Nelson Mandela ve Martin Luther King Jr. gibi toplumlara liderlik etmiş isimler yer alıyor.
HABER KAYNAĞI : İHA
Editor : KAYNAK-İHA
