Erzurum Kongresi’nin mimarlarından Hoca Raif Efendi anıldı

Erzurum Kongresi’nin 106. Yıl dönümü münasebetiyle Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği Erzurum Şubesi’nde düzenlenen programla kongrenin mimarlarından Hoca Raif Efendi anıldı.

Program yöneticiliğini TDED Erzurum Şube Başkanı Murat Ertaş’ın yaptığı programda Atatürk Üniversitesi yayınlarından çıkmış olan "Hoca Mehmet Raif Efendi" kitabı müzakere edildi. Müzakerede Hoca Raif Efendi’nin şahsında Erzurum şehir kimliği öne çıktı. TDED Şube Başkanı Murat Ertaş, Osmanlı Mebusan Meclisi’nde iki dönem, TBMM’de beş dönem milletvekilliği yapan Erzurum Merkez Kadısı Hoca Raif Efendi’nin, Birinci Cihan Harbi ve Millî Mücadele dönemlerinde doğu illerindeki halkın en güvendiği isim olduğunu ifade etti.

Müzakerede Hoca Raif Efendi hakkında şu yönleri öne çıktı: "Mondros Mütarekesi’nden sonra Erzururum’da milli direnişin örgütlenmesinde öncülük etmiş, merkezi İstanbul’da bulunan Müdafa-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti’nin Erzurum şubesini Şark Vilayetleri Müdafa-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti’ni kurarak İtilaf devletleri tarafından doğu illerinin vatan toprağından koparılıp Ermenistan yapılma emellerine karşı halkın direncini artırırken İstanbul hükümetinin ve matbuatının şuurlanmasında önemli hizmetleri olmuştur. 17 Haziran 1919’da yapılan Erzurum Vilayet Kongresi’nin reisliğini, 23 Temmuz’da başlayan büyük Erzurum Kongresi’nin ise açılış reisliğini ve 7 Ağustos’a kadar süren kongrenin bazı oturumlarının başkanlığını yapmıştır. Erzurum Kongresi’nin bölgesel değil merkezi ve ulusal bir kongre hüviyetine bürünmesi, İstanbul matbuatının dikkatini çekmesi için kongre reisliğine Mustafa Kemal Paşa’nın getirilmesinde ısrarcı olmuş ve bunu başarmıştır. Mustafa Kemal Paşa ve Kazım Karabekir ile birlikte "saltanat ve hilafetin korunması", "vatanın bölünmez bütünlüğü" konusunda hemfikir kalmış, Erzurum’dan kesinlikle göç edilmemesi gerektiği konusunda ısrarcı olmuş, bu konuda halkı bilgilendirmiştir. Erzurum ve bölgesinde derhal ilim, iktisat ve din örgütlenmesine gidilmesi hususunu öne çıkarmıştır. Heyeti Temsiliye’ye de seçilerek Sivas Kongresi’ne katılan Hoca Raif Efendi "mandacılık" konusunun gündeme gelmesi nedeniyle kongrede çok sert ve net bir konuşma yaparak mandacılık fikrindeki delegeleri tesirini azaltmıştır. Doğu Anadolu’nun doğusunu devletin terk ve ihmal etmesi durumunda geçici de olsa Erzurum’da bir hükümetin kurulması fikrini Sivas Kongresi delegelerine kabul ettirmiştir. Müdafa-i Hukuk Cemiyeti’nin "halkçılık" adı altında Sovyetlere yakınlaşmasından, komünizme sızak bakılmasından rahatsız olan Hoca Raif Efendi ve arkadaşları cemiyetten istifa ederek komünizmle mücadele derneği olan Muhafaza-i Mukaddesat Cemiyeti’ni kurmuş, bunun üzerine Mustafa Kemal’den "Türkiye’nin başında bir Halife-i İslam olacak ve bir hükümdar sultan bulunacak" güvencesi almıştır. Cumhuriyet döneminde ihmal edilen isimlerden olan Hoca Raif Efendi (Dinç soyadını almıştır) daha sonra Erzurum ve Rize milletvekilliği yapmış, bilhassa Tortum Şelalesi’nden elektrik üretilmesi konusunu mecliste sıkça dile getirerek bu işin de öncüsü olmuştur. 1874’te doğan ve 1949’da vefat eden Hoca Raif Dinç’in kabri İstanbul Kanlıca Mezarlığı’ndadır."

Program sonunda TDED Erzurum Yönetim Kurulu Üyesi Birgül Akıncı programa katılanlara hazırladığı aşureleri ikram etti.