Trabzon’un tarihi İpek Yolu’nun denize açılan kapısı olduğu ve bu özelliği ile dünya kültür turizminde hak ettiği değere kavuşması için 2000-2500 yıllık tarihi Roma dönemine ait kalıntıların bulunduğu Ortahisar ilçesi Pazarkapı mahallesindeki kazı alanının bir an önce arkeopark haline dönüştürülmesi gerektiği belirtildi.
4 bin yıllık tarihi geçmişi bulunan Trabzon’da yenisi yapılmak üzere Pazarkapı mahallesinde yıkılan Kadınlar Hali Pazarı’nın altından Roma döneminde yapıldığı tespit edilen rıhtım meydana çıkmıştı. M.S. 120’lerde Roma kralı Hadrianus tarafından yaptırıldığı düşünülen iskele 1970’lerde doldurularak toprak altında kalmıştı. Yıkım sonrası ortaya çıkan rıhtımın turizme kazandırılması yönünde çalışmalar sürüyor.
Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Trabzon Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği Başkanı Prof. Dr. Coşkun Erüz, yapılan kazı çalışmalarının tarihi savunma hendeği ve hendek içinde yer alan Roma rıhtım alanı ve rıhtımdan şehre girişi sağlayan Roma anıtsal kapısının yerinin açığa çıkartılarak korunması için bir fırsat oluşturduğunu söyledi. "Kazıda bulunan yapıların Roma yapıları olduğu tescillendi"
Konusunun uzmanları tarafından yapılan değerlendirmelerde kazı sırasında bulunan yapının, antik Yunan ya da Roma Dönemine ait, akarsu vadisi içinde bulunan rıhtım olduğunun kesinleştiğini kaydeden Erüz, "Trabzon kalesinin aşağı-liman hisarı doğu suru çevresi ve suru koruma amacı ile sur ve öncesine ait su hendeği doldurularak 1950-70 döneminde üzerine Kadınlar hali ve eski sebze hali yapılmıştı. Kadınlar Pazarı yenileme çalışması ile tarihi suru saran ve yer yer suru tahrip ederek yapılmış binalar yıkıldı. Sur çevresi yapılar yıkılınca tarihi Aşağı hisar surları yada antik liman kalesi olan ve en az 2000 yıllık eski limanın güneyinde bulunan surların Pazarkapı Camii-Maraş caddesi arasında kalan doğu kısmı ortaya çıktı. Normalde liman hisarın doğu suru, Orta Hisar Surlarının doğu ucundan başlayıp Antik Liman-Hadrian Limanı gümrük kulesine kadar devam eden kulelerle desteklenmiş bir savunma yapısı idi. Koruma bilinci eksikliği ve diğer nedenlerle 1940-60 döneminde surun liman ile Pazarkapı Camii arası kısmı, aynı şekilde Rus İşgal döneminde (1916) açılmış olan Kahramanmaraş caddesi üzerinde kalan kısmı yıkıldı. Dünyada 2000 yıldan daha uzun süre kesintisiz hizmet vermiş nadir antik limanlardan birisi olan Trabzon Hadirian Limanı 1970-2015 döneminde yok ve şehir çöplüğü için tamamen dolduruldu. Aynı şekilde Ortahisar surunun kuzeydoğu ucu ile antik liman arasında-Kuzgundere Vadisi boyunca yer alan tarihi savunma hendeği de doldurularak yol ve yapılaşmaya açılmış. Trabzon’un geçmişine dair izler, yapılar yok edilmiş. Kadınlar Pazarı inşaatı için yapılmış olan yıkım ve kazılarda Pazarkapı Doğu Surları ve tarihi haritalarda net olarak gösterilen tarihi savunma hendeği, hendek içinde yer alan Roma rıhtım alanını ve rıhtımdan şehre girişi sağlayan Roma anıtsal kapı yerini açığa çıkartarak korumak için bir fırsat ortaya çıktı. Sur dibinde ve Maraş caddesi güneyinde yapılan kazılarla antik vadi içi Roma rıhtımı ve hendek duvarının yıkılmayan kısımları açığa çıktı ve kalan duvarların hendek duvarı ve sur önündeki büyük taş bloklarla inşa edilmiş basamaklı yapının rıhtım yapısı olduğu, bizlerinde konuyu gündeme taşıyıp kamu oyunu bilgilendirmemiz, konuya hakim ilgili uzmanların görüş bildirmesi ile rıhtım ve hendek duvarı olduğu tescillenip belgelendi" dedi. "Pazarkapı bölgesi bir açık hava müzesi arkeopark haline dönüştürülmeli"
Trabzon Büyükşehir Belediyesi tarafından liman doğu suru ve ön kısmındaki Roma rıhtımının kazı, röleve, restitüsyon ve restorasyon kapsamına alındığını hatırlatan Prof. Dr. Coşkun Erüz "İnşaat kazısı nedeni ile yok olmaktan son anda kurtulan kısımlarda uzmanlarca Roma ve yahut antik Yunan dönemine ait olduğu söylenen farklı taş blok yapılar ve diğer dönemsel yapı kalıntıları kazılarla ortaya çıkarılmaya devam ediliyor. Bu alan ve arkasındaki henüz yıkım ve kazı yapılmamış. Pazarkapı; Trabzon’dan Roma çağına, 2000-2500 yıl geçmişe açılan önemli bir kapı durumunda. Daha ötesi Çin’den gelip Trabzon’da denize ulaşan İpek Yolunun Roma ile birlikte denize açılan anıtsal kapısı bu rıhtım ve anıtsal kapıydı diyebiliriz" diye konuştu.
Çalışma yapılan bölgenin ’Arkeopark’ haline getirilmesini talep ettiklerini belirten Erüz, "Rıhtımın açığa çıkması ve sergilenmesi, bir önceki Belediye Başkanı Murat Zorluoğlu’ndan talebimizdi. Gemilerin yanaştığı rıhtımın ve önündeki gemilerin girip çıktığı hendeğin açığa çıkarılması ve o alana yelkenli bir Roma dönemi kayığı yerleştirilmesi, kayık ve rıhtım alanının üzeri cam ile kapatılarak, anıtsal kapının şeffaf malzeme üzerinde daha olsa kapı betimlemesi ile açık hava müzesi-arkeopark haline getirilmesini talep etmiştik. Sayın Zorluoğlu talebi uygun görerek rıhtımın ön kısmına gelen alanda otopark ve yol duvarını 3.5 metre geri çektirterek az ve yetersiz olsa da, rıhtım önünde kayık konulabilecek bir boşluk olmasını sağladı. Ancak olması gereken alttaki otoparkın biraz daha daraltılarak rıhtımın ve mevcut bin 300 dönemine ait kale surlarının altındaki antik surların görünecek, sergilenebilecek bir şekilde ortaya çıkarılması. Orta vadede kadınlar pazarı alanı ile Pazarkapı dönüşüm alanı ve Tabakhane Köprüsüne kadar olan vadinin jeoradarlarla ve sondaj kazıları ile toprak altı yapılarının belirlenip, kazı yapılarak, kalıntı barındıran alanlar bir açık hava müzesi Arkeopark haline dönüştürülmeli ve Trabzon ’İpek Yolu’nun denize açılan kapısı’ imajı ve marka değeri ile tanıtılıp, dünya kültür turizminde hak ettiği değere kavuşturulmalıdır" ifadelerini kullandı.
HABER KAYNAĞI : İHA
Editor : Haber Merkezi
