Tarihte Müzik nasıl ve ne zaman başlamış merak ettiniz mi?Daha iyi anlamanız için Descartes Kartezyen Felsefesi ve Aydınlanma Felsefesini Aydınlanma Çağını anlatmadan geçmeyelim...
Ünlü düşünür Descartes düşünüyorum öyleyse varım kartezyen felsefesini savunur.Akılda kalıcı özellikleri mutlak monarşidir.
AYDINLANMA FELSEFESİ VE AYDINLANMA ÇAĞI NEDİR?
AYDINLANMA FELSEFESİNİN EN ÖNEMLİ AKILDA KALICI ÖZELLİKLERİ NEO KLASİSİZM TÜME VARIM BİLİMLE ARAR SOSYAL REFORMDUR.
Genellikle bir entelektüel hareket olarak Aydınlanma’nın 1688 İngiliz Devrimiyle başladığı ve 1789 Fransız Devrimiyle doruk notasına eriştiği belirtilir. Buna göre Aydınlanma, Batı’nın hayatında ticaret ve sanayileşme yoluyla ve burjuvazinin veya bir orta sınıfın zuhuruyla birlikte gerçekleşen büyük ve çok temelli dönüşümle belirlenen tarihsel dönem ya da sürecin kültürel ifadesidir. Kapitalizmin doğduğu ve geliştiği ilk ülke olan İngiltere’de başlayıp, esas Fransa’da güç kazanan, feodal koşulları nedeniyle en geç Almanya’ya erişen ve nihayet 20. yüzyılda da birçok ülkenin modernleşme projelerinde ifadesini bulan bu entelektüel hareket, her şeyden önce mutlak bir akılcılıkla, insan davranışının yegâne rehberinin, gelenek ya da din değil de, kendisi dışında başka hiçbir kaynaktan yardım görmeyen akıl olduğuna beslenen inançla karakterize olur (Cevizci, 2002:9).
Avrupa insanının bireysel ve toplumsal yaşamını yeni bir anlayışla oluşturma çabası olarak niteleyebileceğimiz bu dönem, batı uygarlığının tarihsel gelişiminin ve değişiminin düşünsel ve kültürel sonucudur. İlk önce İngiltere’de başlayan toplumsal değişim (kapitalizmin doğuşu) daha sonra Fransa’da özgürlük hareketi olarak devam etmiştir. Nihayet Almanya’da felsefi temellerini oluşturarak tüm dünyayı etkileyecek modernleşme/batılılaşma hareketine dönüşmüştür (Çüçen, 2005). Ancak Aydınlanma’nın dönemselleştirilmesi yalnızca bir tarih yazımı konusu değildir ve tarihsel olarak özdeşleştirilebilir bir dönem olarak Aydınlanma’nın portresinin çizilmesi tarih yazımının belgesel çerçevesinin dışına taşmaktadır. Aydınlanma Dönemi’nin büyük isimlerinden Immanuel Kant, Aydınlanma’yı, aklın her yerde her yönüyle özgürce kullanılabilmesi olarak tanımlar. Kant’a göre, insanlar ergin olamama durumuna tamamen kendi hatalarıyla düşmüşlerdir. Bu hatanın nedeni, aklın başkalarının kılavuzluğunda kullanılmaya başlanmasıdır ki, bunun sonucunda insanlarda tembellik ve korkaklık oluşmaktadır. Böylece insanlar, hür olarak düşünüp hareket etmekten vazgeçmektedirler. Ona göre, başkalarının etkisi ve kılavuzluğu olmadan insanların akıllarını kullanmaya cesaret etmeleri, Aydınlanma’nın ilk adımı olacaktır (Kant, 1784)
Kartezyen barok felsefe ile aydınlanma felsefesi zıtlığı, Sanatta neo-klasisizm Diderot, ansiklopedi, sanat öğrencileri stüdyodan çıkıp, gerçek hayatı gözler. Felsefe’nin politikayı dönüştürmesi Materyalizm,( Hobbes-Locke -Locke), sosyal kontrat -Fransız filozofları, (Rousseau), sosyal antlaşma, insanlar arasındaki eşitsizliğin kaynağı, bilimler ve sanatlar üzerine söylev, doğaya dönüş, soylu vahşi -Kant, saf aklın eleştirisi, aydınlanma nedir? “Bilmeye cesaret edin.”diyerek düşünmemizi sağlar. Amerikan Devrimi(1775-1783) Fransız Devrimi(1789-1799) Aydınlanma Hükümdarları -hümaniteryanizm -Sosyal reform -eğitim ve yoksullar için bakım ,Klasisizm -Doğaya dönüş, antik çağ dönüş özdeşliğidir. Antik çağdan müzik örneği kalmadığından, müzik dışındaki sanatlar antik sanatı merkez alabiliyordu. Sanatçı, deha; yanlış eğitimden geçmemiş kişi, bilgelik ve kurallar engeldir. Ev ve salon müziği ile opera ve anonim seyirci ile, yayıncısı, eleştirmeni ile kentsoylu müzisyen kendini bağımsız bir sanatçı olarak ortaya koymak zorundadır.
Bununla birlikte bir çok müzk still ortaya çıkar.Hepsi müzikte yansıttığı duygu ve still ile kendini belli eder.Bunun için örnek müzikleri dinleyebilirsiniz.
Rokoko -Aristokrasinin aydınlanmaya adaptasyonu, servet ve gücün aktarımı -Azalan resmiyet, aristokrasi hiyerarşisinin yumuşaması , süsleme, asalet ve tabiat - doctrine of affections,(etkiler öğretisi), barok dönemine has estetik görüştür. Sanatın insan ruhunda farklı duyguları uyandırma hadisesidir. Müzikal olarak her kısım tek bir duygu çerçevesinde yazılır. Aynı bölüm içerisinde farklı duygular ifade edilmez. Descartes’e göre bu duygu etkileri şunlardır; Admiration (hayranlık), Amour (aşk/sevgi), Haine (nefret), Désir (tutku), Joie (neşe), Tristesse (hüzün) Müzik doğallığı sebebi ile sınırlandırılamaz .Müzik, farklı duyguları yansıtmak ve yaratmak için vazgeçilmez bir araçtır. Bu ruh halleri saftır, arıdır. Değişime uğramaz ve başka ruh halleri ile karışmaz. Dramatik tutarlılık buna bağlanır. Duyguların müziğidir.mantık yerini duygu alır.Stili duyduğumuzda iyi anlamak için Couperins Suitelerine dinleyebilirsiniz.
Opera Ballet Galant Stili Özellikleri -Orta sınıfın ayrıcalık kazananır -müzikte öğrenilmiş üslupların reddi -problemsiz atmosfer -basit fonksiyonlar , kadanslar ve Majör tonalite baskınlığı vardır.
KAYNAKÇA
Prof. Dr. Celal Türer ders notları.
Macit Gökberk, Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2011.
G. Skirbekk- N. Gilje, Felsefe Tarihi, çev: Emrullah Akbaş- Şule Mutlu, Üniversite Kitabevi yay., İstanbul, 2004. z Önerilen Kaynaklar
W. Wishdel, Felsefenin Arka Merdiveni, İz yay.,1993.
Ahmet Cevizci, Felsefe Tarihi, Say yay., 2010.
A. Weber, Felsefe Tarihi, Sosyal yay., 2000
CEVİZCİ, A.(2002). Aydınlanma Felsefesi Tarihi, Bursa: Ezgi Kitabevi
ÇÜÇEN, A.K. (2005), “Batı Aydınlanmasının düşünsel kökenleri ve eleştirisi”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(İLKE), Atatürk’ün Doğumunun 125. Yılı ve Cumhuriyetimizin 83. Yılı Özel Sayısı,
KANT, Immanuel (1789), “Aydınlanma Nedir”, Felsefe Yazıları (1983), (çev. N. Bozkurt). http://www.allmendeberlin.de/Aydinlanma_Nedir_Kant.pdf (28.09.2017).
